Kunnen we een vergadering opnemen zonder medeweten van de deelnemers?

Met onze smartphones, is het tegenwoordig des te eenvoudiger geworden om een gesprek op te nemen of zelfs te filmen. Zonder het medeweten van de persoon wiens gesprek wordt opgenomen of die wordt gefilmd. Men kan dan ook snel geneigd zijn om een gesprek op te nemen om dit te bewaren, in het geval zich later een geschil of onenigheid voordoet.

Geldigheidsvoorwaarden

Om de geldigheid van dergelijke handelingen te begrijpen, dienen drie verschillende aspecten te worden bekeken.

Geheim van de telecommunicaties?

Aan de ene kant dient men rekening te houden met artikel 314bis van het strafwetboek dat een verbod oplegt inzake het opzettelijk opnemen van communicatie die geen publiek karakter heeft. Deze bepaling is echter niet van toepassing op de personen die deelnemen aan deze communicatie. Het Hof van Cassatie heeft de mogelijkheid gehad om dit te bevestigen in een arrest van 17 november 2015: diegene die deelneemt aan een communicatie en dit opneemt, zelfs zonder medeweten van de overige participanten, begaat geen strafrechtelijke inbreuk.

Bescherming van privéleven?

Aan de andere kant dient de wettelijkheid van het proces ook te worden getoetst aan de bepalingen inzake bescherming van het privéleven, in het bijzonder aan artikel 8 van het EVRM of artikel 22 van de Grondwet dat aan éénieder het recht op een privéleven garandeert. Maar ook de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG of GDPR) moet worden nageleefd. In haar arrest van 2015, heeft het Hof van Cassatie de mogelijkheid gehad om uiteen te zetten hoe deze toetsing dient te gebeuren in het licht van de gerechtvaardigde verwachtingen van personen in het licht van hun privéleven. Deze toetsing dient zoveel mogelijk te worden gedaan in het licht van de concrete omstandigheden. Zo zal een opname met voorbedachten rade beschouwd worden als deloyaal en op die manier sneller een inbreuk op het privéleven uitmaken. Hetzelfde geldt voor een opname die plaatsvindt in een private of semi-private ruimte en dus strikter zal beoordeeld worden dan een opname die plaatsvindt in een publieke ruimte. Net zoals een opname in een bureau gevoeliger zal liggen dan een opname die gebeurt in een cafetaria of op de binnenplaats van een onderneming. Het reeds bestaan van een geschil zal uiteraard ook leiden tot een strengere beoordeling, net als de wijze van het organiseren van de opname (voorbereidende handelingen, observaties,…) een bepaalde impact op de beoordeling kunnen hebben.

Ontvankelijkheid, de rechter beslist….

Als derde – en laatste – aspect dient te worden opgemerkt dat het feit dat een geheime opname een onwettelijke inbreuk kan uitmaken op het privéleven van een persoon, niet noodzakelijk betekent dat deze opname niet in rechte kan worden gebruikt. Als tegenhanger van de oude rechtspraak die stelde dat elk bewijs dat onwettelijk werd verkregen niet mocht worden gebruikt (en zelfs het “domino” principe hanteerde wat inhield dat elk bewijs dat onwettelijk werd verkregen alle latere bewijs “besmette” dat hieruit voortkwam), heeft het Hof van Cassatie in twee arresten, het eerste in strafzaken (arrest van 9 juni 2004, genaamd “Chocolatier Manon”) en in burgerlijke zaken (arrest van 10 maart 2008 of het “Antigoon” arrest), bevestigd dat de rechter een onwettelijk verkregen bewijs kan aanvaarden zolang de begane onregelmatigheid de betrouwbaarheid van het bewijs niet heeft aangetast (bijvoorbeeld een geplande opname in een gesloten ruimte met voorbereide en sturende vragen) of het gebruik van het bewijs in strijd is met het recht op een eerlijk proces (bijvoorbeeld het voorleggen van uittreksels van een opname zonder dat de opname zelf wordt voorgelegd.)

Antigoon-rechtspraak

De Antigoon-rechtspraak werd gevalideerd door het EHRM (arrest Lee Davies van 29 juli 2009) en door het Grondwettelijk Hof (arrest van 22 december 2010 nr. 158/2010).

Deze rechtspraak wordt echter niet op een coherente manier toegepast voor de rechtbanken en hoven van dit land en bepaalde jurisdicties weigeren zelfs in het geheel om deze rechtspraak toe te passen.

Zo heeft het Arbeidshof van Luik meerdere malen de ontvankelijkheid van een opname, gemaakt zonder medeweten van de andere persoon, aanvaard (2010, 2011 of 2015), net als in Charleroi of Gent. Aan de andere kant verwerpt het Arbeidshof te Brussel dergelijk bewijs op systematische wijze.            

Advies          

Indien het niet mogelijk is om een bewijs te verkrijgen op een andere wijze, wordt de werknemer of de werkgever aangeraden om de conversatie op te nemen, maar er bewust van te zijn dat dit niet noodzakelijk als bewijs kan worden gebruikt. Hierbij dienen zoveel mogelijke voorzorgen worden genomen om het risico op verwerping te beperken, zoals het gesprek niet in een bepaalde richting te sturen, dit laten plaatsvinden op een publieke plaats, de gehele opname voor te leggen. En niet te vergeten goed te beseffen dat de andere partij hetzelfde kan doen.

Een gewaarschuwd man…